Når hauststormane tok til og kveldsmyrkret kraup på, tok juleførebuingane så smått til på ein liten gard i havgapet på det vestlegaste fastlandspunktet i Noreg. Enno var det lenge til jul, men mykje skulle gjerast før høgtida stunda til. Dyra var henta attende frå beite, og stod velfødde og somarmette i fjøsen. Snart var det tid for å velje ut vinterflokken. Kven hadde vakse seg særleg robuste etter somarens herlege liv på Stadfjellet? Kven viste gode mor-eigenskapar, og kven måtte gå vegen til slaktebenken i år? Nådelause val, men sjølv gjennom barndomens auge – ei naudsynthet på ein gard.
Men fyrst skulle sauene klippast. Og ulla skulle leverast på Devold. Det medførte førjulstur til «bya». Det var stas! Opplyste butikksenter og bygater var noko anna enn kvardagslivet i Eltvik. Og midt mellom sekkar fullstappa med ull - i ei gamal Opel stasjonsvogn - vart gjerne årets fyrste juleforventingar skapt. Kva skulle gåvene under treet rome i år?
Det store kjøkkenet vart nærast ein liten fabrikk under slaktinga. Rullepølse. Morrpølse. Blodklubb. Sylteflesk. Og spekekjøt. Det lukta nellik, pepper, laurbærblad og salt. Sidene vart lagt i saltlake, for så å hengast til tørk i minst 8 veker før jul. Og høgt måtte dei henge, så ikkje ubudne «gjester» skulle kome på besøk. Snart var det andre lukter som fylte kjøkkenet. Kakeboksane vart fylt opp. Goro og fattigmann. Smultringar. Jødekaker. Krumkaker. Sandskorper. Julemanna og Mor Monsen. Og sjølvsagt lefser. Gamle, handskrivne oppskriftsbøker vart henta fram. Tradisjonar måtte haldast. Ellers vart det ikkje jul! Vi skreiv julekort med vår beste skjønnskrift i dagesvis. Alle skulle ha ei helsing til jul. Det vart som ein rapport over året som var gått. Og dagens høgdepunkt var posten. Vi fekk amerikabrev frå våre slektningar «over there», som savna norsk jul, brunost og raspeball. Og vi fekk julehefter frå all verdens misjonar, som ynskte ei fredfull jul – gjerne mot eit lite økonomisk bidrag til den gode sak. Før sitkagrana gjorde sitt inntog, var juletrehogst på vèrharde Stadlandet eit kapittel for seg. Ofte var treet både vindskeivt, og magert. Greiner måtte gjerne setjast inn både her og der, før treet kunne bringast inn på stasplassen i bestestova. «Skogmannen» lovde evig juletreskog, og ba oss plante minst tre sitkagran i breidda – så skulle det vekse seg både tett og fint! Og sanneleg - slik vart det!
Når storebrorane kom heim frå sjøen, var det alltid som ei lita julaft i seg sjølv. Frå dei store skipsbagane kunne alskens godsaker plukkast fram. Kartongar med tyggegummi. Konfekt i farga papir. Og eitt år - kulørte små lanterner frå Shetland. Aldri om vi hadde sett noko så nydeleg! Dei små lyktene skinte varmt i grønt, raudt, blått og gult. Fyrste gongen ei småjente såg farga lys. Lyktene vart sirleg hengt opp i ein takbjelke, og vart ein ynda attraksjon i Eltvik ei jul ut på 70 talet.
Så kunne julefreden endeleg senke seg i ei lita bygd på nordsida av Stadlandet. Treet var pynta med lys og norske flagg. Lukta av grønsepe i alle rom. Og spisskammeret meir enn fylt opp. I den nykalka fjøsen senka roa seg, med drøvtyggande, nøgde dyr som hadde fått ein ekstra godbit på julekvelden. Tradisjonen tru vart både eitt og fleire lyssignal sendt frå den store taklampa på kjøkkenet ut mot forbipasserande båtar – eit «god jul» til dei som ikkje hadde fritur i år. Og i takbjelken på finstova sende dei kulørte lanternene sitt varme lys over dei nystiva juledukane.
Slik var barndomslandet. Desemberlandet. Draumelandet. Rett bak det store gardshuset låg låven, der eg har sett nissen smette rundt nova meir enn ein gong! Det er heilt julesant! Og over tunet på den mørke desemberhimmelen, skimtast sjølvaste Betlehemsstjerna som lyser fred over land og folk. Mitt barndoms desemberland er nok ikkje så mykje ulikt andre sitt «land». Men det vitnar om glede. Om forventing. Om håp. Og det må vi tru på, sjølv når det ser som mørkast ut.
